Skierowania

Po zmianie przepisów prawa pracy, skierowania na badania medycyny pracy sporządza się w 3 egzemplarzach. Jeden trafia do akt osobowych pracownika (badanie wstępne do części A, badanie kontrolne i okresowe  do części B), powinien być na nim podpis pracownika i data, kiedy został przez niego odebrany. Drugi egzemplarz przekazywany jest lekarzowi medycyny pracy, a trzeci zachowuje sam pracownik.

Termin ważności skierowań

Przepisy nie określają, jak długą datę ważności ma skierowanie na badania medycyny pracy. Wiadomo jednak, że powinno być ono przekazane pracownikowi przed przystąpieniem do pracy (w przypadku badań wstępnych) i przed końcem ważności poprzedniego orzeczenia (przy badaniach okresowych). Pracodawca musi wystawić skierowanie na tyle wcześniej, żeby pracownik zdążył wykonać badania w odpowiednim terminie oraz żeby miał możliwość wykonać je w godzinach swojej pracy, co jest szczególnie istotne w przypadku prac zmianowych.

Mimo że prawidłowo wystawione skierowanie nie może stracić daty ważności, należy jednak zachować umiar i nie przekazywać go zbyt wcześnie pracownikowi, ponieważ niektóre przychodnie medycyny pracy odmawiają wykonywania badań do skierowań wystawionych wcześniej niż przed 30 dniami. Placówki medyczne kwestionują ważność takich skierować argumentując, że w ciągu kilku czy kilkunastu tygodni warunki pracy na danym stanowisku mogły ulec zmianie, w związku z czym skierowanie może nie być już aktualne po tak długim czasie.

Zmiana warunków pracy

Podkreślić należy, że badaniom wstępnym są poddawani również pracownicy, którzy w trakcie zatrudnienia w jednym zakładzie zmieniają stanowisko pracy, a zmiana ta pociąga za sobą zmianę warunków pracy. W tym przypadku zarówno skierowanie jak i orzeczenie lekarskie przechowywane będzie w części B akt pracowniczych.

Powrót do pracy po długotrwałej chorobie

Po dłuższej niż 30 dni absencji spowodowanej chorobą pracownik nie może powrócić do pracy, jeśli nie wykonał uprzednio badań kontrolnych, które ustalą, że jest on ponownie zdolny do wykonywania swoich obowiązków zawodowych. Nie jest jednak sprzeczne z przepisami prawa pracy rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po zwolnieniu lekarskim trwającym dłużej niż 30 dni. W przypadku, kiedy badania okresowe straciły ważność w czasie długotrwałej choroby pracownika, pracodawca na skierowaniu musi wskazać potrzebę podwójnej weryfikacji stanu zdrowia. Inaczej bowiem wykonywane są badania okresowe, które potwierdzają, że pracownik nadal może wykonywać swoje zadania, a inaczej badanie kontrolne, podczas których lekarz ustala, czy zdolność do pracy powróciła.

Wiele wątpliwości budzi sposób liczenia czasu trwania choroby. Przepis mówi, że badania kontrolne są obowiązkowe w przypadku nieprzerwanej 31-dniowej absencji chorobowej. W związku z czym pojawiają się sytuacje, kiedy zwolnienia wystawiane są na dni od poniedziałku do piątku, z przerwami na sobotę i niedzielę. W tym układzie pracownik na zmianę traci (dni robocze) i odzyskuje (weekendy) zdolność do świadczenia pracy, co oznacza, że jego nieobecność w może wynosić znacznie dłużej niż 31 dni, ale okres nieprzerwanej niezdolności do pracy nigdy nie przekroczy limitu i nie będzie podlegał badaniom kontrolnym. Jednak takie weekendowe odzyskiwanie zdrowia jest wątpliwe na tyle, że po powrocie do pracy warto obserwować pracownika i w przypadku wątpliwości co do stanu jego zdrowia skierować na badania.

Pracodawca może zlecić wykonanie badań kontrolnych w przypadku choroby trwającej krócej niż 31 dni, jednak wyłącznie pod warunkiem, że pracownik wyrazi na nie zgodę. Warto podkreślić, że do okresu nieobecności zalicza się wyłącznie okres choroby pracownika, a nie wlicza się np. czasu przebywania na zasiłku w związku z opieką nad członkiem rodziny, czasu urlopu czy nawet okresu przebywania na zasiłku związanym z macierzyństwem. Może więc mieć miejsce sytuacja, w której ciężarna kobieta wykonuje pracę aż do dnia porodu, a po kilkumiesięcznej nieobecności w związku z wykorzystaniem zasiłku macierzyńskiego wraca do pracy bez konieczności poddania się badaniu kontrolnemu. O ile oczywiście jej badania okresowe nie utraciły ważności.

Zmiana pracodawcy

Jeśli pracownik podejmie pracę na takim samym lub podobnym stanowisku w innym zakładzie pracy, ma możliwość przedstawienia nowemu pracodawcy aktualnego orzeczenia lekarskiego razem ze skierowaniem, na podstawie którego zostało przeprowadzone badanie. Jeśli opis warunków pracy wpisany na skierowaniu będzie identyczny jak w nowej pracy, nie ma obowiązku poddawania się badaniom wstępnym w nowym zakładzie. Nie ma tu znaczenia, czy osoba ta będzie wykonywać pracę w dwóch przedsiębiorstwach jednocześnie, czy zmienia pracodawcę. Należy mieć tylko na uwadze, że aby orzeczenie nie utraciło ważności, pomiędzy zakończeniem jednej, a rozpoczęciem drugiej pracy nie może minąć więcej niż 30 dni. Taki sam okres obowiązuje w przypadku ponownego zatrudnienia u tego samego pracodawcy po uprzednim rozwiązaniu/wygaśnięciu stosunku pracy.

Wyjątek stanowią prace w warunkach szczególnie niebezpiecznych, gdyż w tym przypadku badania muszą być wykonane bez względu na ważność poprzedniego orzeczenia lekarskiego.

zobacz: Wpływ COVID-19 na badania medycyny pracy i szkolenia BHP

Autor: Aneta Prostak Motyl