Zgodnie z zapisami art. 229 Kodeksu Pracy pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia pracownikom profilaktycznej opieki lekarskiej. Na opiekę tę składają się badania lekarskie:

• wstępne – dla osób przyjmowanych do pracy i przenoszonych na inne stanowiska,
• okresowe – wykonywane w terminie wyznaczonym przez lekarza medycyny pracy,
• kontrolne – wykonywane przed powrotem do pracy po długotrwałej chorobie.

Badania mają być wykonywane na koszt pracodawcy i czasie pracy pracownika. Zabronione jest dopuszczenie do pracy osoby bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania zadań na określonym stanowisku. Warunki pracy są określane w skierowaniu przygotowanym przez zakład pracy.

Wszystkie świadczenia zdrowotne organizowane na rzecz pracowników muszą być wykonywane przez przychodnię medycyny pracy, z którą przedsiębiorstwo ma podpisaną umową o świadczenie usług medycznych. Obowiązek podpisania umowy z placówką medycyny pracy wynika z art. 12 ustawy o służbie medycyny pracy. Umowa ma być zawarta w formie pisemnej na okres nie krótszy niż rok. Zawarcie umowy ze służbą medycyny pracy jest obowiązkiem każdego pracodawcy, bez względu na to, ile osób zatrudnia zakład pracy. Dotyczy to nawet najmniejszych przedsiębiorców zatrudniających tylko jedną osobę na część etatu.

Podpisanie umowy ma służyć zapewnieniu lepszej kontroli nad warunkami zatrudnienia, bliższego kontaktu z pracownikami i możliwości śledzenia historii zdrowia zatrudnionych. Ustawa nie zabrania jednak podpisania umów z kilkoma przychodniami, co jest szczególnie ważne dla większych firm, zatrudniających dużą liczbę pracowników, nie rzadko w różnych częściach kraju.

Orzeczenie lekarskie wydane przez lekarza, w którym nie podpisano umowy powinno zostać uznane za nieważne, ponieważ zostało wykonane niezgodnie z przepisami. Pracownicy nie mają prawa samodzielnie decydować o tym, gdzie udadzą się w celu wykonania badań, a pracodawca nie powinien honorować orzeczeń wydanych przez lekarza, z którym nie podpisał uprzednio umowy. Ponadto takie orzeczenia mogą nie zostać zaakceptowane przez Państwową Inspekcję Pracy. Jednakże ogromna liczba pracodawców, zwłaszcza małych przedsiębiorców, nie zdaje sobie sprawy z ciążącego na nich obowiązku podpisania umowy z przychodnią. Jeśli w przypadku kontroli ważność orzeczeń zostanie zakwestionowana, konsekwencje będą zależne od indywidualnej decyzji kontrolującego inspektora.

Co ciekawe, pracownik, który świadomie i celowo wykona badania u innego lekarza, niż ten, z którym pracodawca ma podpisaną umowę, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za naruszenie obowiązków pracowniczych. Niewykonanie lub nieprawidłowe wykonanie badań jest równoznaczne z nieprzestrzeganiem przepisów i zasad bhp, co w ostateczności może stanowić podstawę do rozwiązania umowy w trybie dyscyplinarny.

Zobacz też Badania Medycyny Pracy i Szkolenia BHP

Autor: Aneta Prostak-Motyl